Oje’érõ Paraguái oje’e avei guarani. Ko ñe’ê rupi ndaipóri ikatúva ko Amérikape oñembojoja ñanderehe jaguerekógui umi ava guarani oheja va’ekue ñandéve ha haimete gueteri opavave ñañe’ê, jaikuaa mba’épa oje’e ñandéve ha oîmimietéma avei oskrivíva pype.
Constitución 1992-pe guare niko ombojoja léipe español ha guarani. Péva kuatiápe. Ojepuruhápe, Estádo térã Estado’yme, español pe oñemotenondéva ha guarani pe itapykuéva. Heta gueteri jaguatava’erã hi’añete haguã Léi Ruvicha he’íva oiko haguã.
Upe 1992 rire, Ministerio de Educación y Cultura (MEC) mbo’ehaokuéraipi oñembo’e guarani. Ha katu oipurúgui guarani noñeñe’êiva tapiaite, ojehekágui ñe’ê pyahu avave oikuaa’yva mba’épa he’ise, heta mitã ha mitãrusukuéra noñe’êséi guarani. Ohayhurãngue okyhyje chugui.
Péicha jahavévo, ani haguã ñane ñe’ê hogue mano, oñemoheñói Parlamento-pe Ley de Lenguas. Upéva rupi hekove Secretaría de Políticas Lingüísticas (SPL) ha avei Guarani Ñe’ê Rerekuapavê (GÑR), Academia de la Lengua Guaraní.
Agãitérõ, mbo’ehao MEC-peguáva rupi sa’ivéma oñembo’e guarani. Ikangy akã raku oîva’ekue. Ha hyepýgui oîma voi katu oipotáva noñembo’evéintema. Ha katu SPL ha GÑR, mbeguekatúpe, oho tenondévo hembiapo kuéra reheve.
Guarani ágã oguereko mokõi tape ikatúva oguata: umi oisambyhýva hekove Estado ha Estado’yguive ikatu ombopytupa chupe ohekárõ pe guarani ojehe’a’yva, oñentende’yva haimete, guarani púro oje’eha, térã ikatu omombarete hekove ojesape’árõ ha oipe’a okê oike haguã umi ñe’ê pyahu ndaipóriva guaraníme.
Avei, guarani ani omano ko’êrõite, mbo’ehao rupi oñembo’eva’erã pe guarani opavave oikuaáva, pe ojepurúva tapiaite opa henda rupi.
Heta ha tuicha tembiaporõ ikatu gueteri ojejapo. Hetaiterei gueteri oñe’êva guaraníme. Ha katu ndojejapóirõ ojejapo va’erã pya’e ha voi –ndaha’éi ko’êrõ– guarani ipirúta ohóvo ha hekove ndoho puku mo’ãi, marãtepa ñañombojuru he’êta.
SPL ha MEC Estado ryepýpe ha GÑR opavave oîva sociedad civil ndive ojepytaso va’erã guarani oñembo’e ha ojepuru haguã hekopete opa henda rupi ha opa mba’e oje’e haguã ojeguerúvo ambue ñe’ênguéragui umi ñe’ê ndoguerekóiva. Ha avei oñeñe’ê haguã oñeguerotî’yre chupe.
Ko ñe’ê guarani árape hi’ã maymáva ñane retãygua ñamañami pe okáguio ojehecharamoitévare. Ha jahecha mba’épa ikatu jajapo anítei ogue ohóvo ñandehegui ikusugue rekávo ko mba’e tuichapajepéva jaguerekóva gueteri ñande juru ha ñane ángãpe.
